Mszczonów- Nasze miasto.

Mszczonów- Nasze miasto.

 

 Dziś zachęcam do poznania bliżej historii  naszego miasta.

 Prawa miejskie miasto otrzymało 1377r.

Ludność miasta i gminy Mszczonów na dzień 31.12.2017 roku wynosi 11 319 osób, w tym miasto 6 245 osób natomiast gmina 5 074 osób.

Mszczonów - położony nad rzeką Okrzeszą, na Mazowszu. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego w starostwie mszczonowskim w ziemi sochaczewskiej województwa rawskiego w 1792 roku. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa skierniewickiego. Miasto leży na skrzyżowaniu drogi ekspresowej S8 (część trasy europejskiej E67, niegdyś droga krajowa nr 8) z drogą krajową nr 50, ok. 18 km od autostrady A2. 

                                Herb 

POŁOŻENIE GMINY

Mszczonów leży pomiędzy dwoma największymi polskimi miastami -Warszawą i Łodzią. Administracyjnie gmina Mszczonów należy do powiatu żyrardowskiego i województwa mazowieckiego.
Współczesny Mszczonów jest jednym z najdynamiczniej rozwijających się miast w kraju. Z miejscowości zdominowanej przez rzemiosło przeistacza się dziś w prężnie działający ośrodek logistyczno-przemysłowy. Temu procesowi sprzyja jego dogodne położenie. Mszczonów ma wspaniałą lokalizację. Leży w obrębie aglomeracji warszawsko-łódzkiej (45 km od Warszawy i 90 km od Łodzi), przy trasie Warszawa-Katowice /nr-8/ i na szlaku TIR-owskim /trasa międzynarodowa nr 50/. Tu też krzyżują się dwie trasy kolejowe: Centralna Magistrala Kolejowa i trasa kolei towarowej wschód-zachód /Słubice-Terespol/. W 30 minut można z Mszczonowa dojechać do portu lotniczego na Okęciu. Usytuowanie na Wysoczyźnie Rawskiej, czyli najwyżej położonym płaskowyżu na Nizinie Mazowieckiej sprawia, że tereny wokół miasta idealnie nadają się pod budowę nowego Centralnego Portu Lotniczego, który w przyszłości mógłby zastąpić lotnisko warszawskie. Samo miasto jest aż o 100 metrów wyżej położone od stolicy.

Zabytki i Ciekawostki

·         Dworek Czarneckich, tzw. Kaflarnia

• Kościół pw. św. Jana Chrzciciela wybudowany w latach 1862–1886
• Dworek państwa Czarneckich z XIX wieku tzw. Kaflarnia
• Dwa cmentarze rzymskokatolickie
• Cmentarz żydowski z ohelem cadyka

Gmina Mszczonów obejmuje swym zasięgiem bardzo ciekawe tereny. Wystarczy tylko wspomnieć, iż znajduje się ona w najwyższym punkcie Niziny Mazowieckiej. Specyficzne położenie, piękna przyroda i wcale nie mała ilość zabytkowych obiektów sprawia, iż mszczonowianie naprawdę mają się czym pochwalić. Gmina wprawdzie nie należy do krajowej czołówki pod względem walorów turystycznych, ale na pewno jest w tej mierze jedną z ciekawszych na Mazowszu. Dwa XIX-wieczne kościoły w Mszczonowie i Osuchowie, XVIII–wieczna świątynia w otoczonej lasami Lutkówce, zabytkowy pałac rodu Platerów w Osuchowie i dworek zwany Kaflarnią usytuowany przy wyjeździe z miasta w kierunku Żyrardowa - to tylko niektóre z cennych zabytków Ziemi Mszczonowskiej. Poza tym wymienić  też należy skarb przyrody w postaci rezerwatu Grądy Osuchowskie, w którym z racji specyficznego położenia w najwyższym punkcie Mazowsza panuje klimat zbliżony do sudeckiego. W rezerwacie można też znaleźć kilka gatunków roślin typowych dla Sudetów. Gmina Mszczonów nie jest obszarowo duża i w zasadzie wystarczy jeden dzień, aby rowerem przejechać ją całą wzdłuż i wszerz. Krajoznawczą wyprawę możemy więc połączyć z kolarskim treningiem, który poprawi kondycję i doda sił do wytężonej pracy zawodowej, czy też nauki. Tym bardziej więc zapraszamy   do skorzystania z naszej oferty i poznania uroków Ziemi Mszczonowskiej.  

SYMBOLE GMINY

Wiele miast ma swoje symbole. Najczęściej przez mszczonowian wymieniane są: kościół parafialny p.w. św. Jana Chrzciciela, dzielnica przemysłowa, jednostka OSP wraz ze swoją orkiestrą dętą, zakład Geotermii Mazowieckiej oraz Liceum Ogólnokształcące im. Szarych Szeregów. Niektórzy twierdzą także, że symbolami miasta stały się również Termy Mszczonów i Ratusz.

Symbole:

·                                                                                                  Orkiestra Dęta OSP Mszczonów

·                                                                                                            OSP Mszczonów

·                                                             Kościół Parafialny p.w. Św. Jana Chrzciciela

·                                                                                                     LO w Mszczonowie

 

·                                                                                    Mszczonowskie Rzemiosło

·                                                      Mszczonowskie zagłębie logistyczno – przemysłowe

 

·                                                                                                             Termy Mszczonów

                                                                                     

                                                                      Ratusz

Powstanie Mszczonowa

Pierwsza pisemna wzmianka o istnieniu Mszczonowa datowana jest na rok 1245 (dokument księcia Konrada I wystawiony w miejscowości „Mussonow”). Jednak odkrycie w 1996 roku przy ulicy Cmentarnej mogiły z połowy XII wieku pozwala przypuszczać, że osadnictwo na tych terenach jest starsze o co najmniej wiek. Prawdopodobnie w tym czasie znajdował się w Mszczonowie dwór książęcy, z którego władca korzystał, gdy polował w okolicznych puszczach. Informacja o miejscowym kościele w źródłach pisanych pojawia się w 1324 (czyli w tym czasie Mszczonów był znaczącą osadą Księstwa Mazowieckiego). W  1377 roku o Mszczonowie napisano już  jako o mieście. Przyjmuje się, że prawa miejskie nadał mu książę mazowiecki Ziemowit III.

W pierwszym okresie swego istnienia Mszczonów był własnością książęcą. W 1495 roku wraz z innymi ziemiami Zachodniego Mazowsza wcielono go do Korony. W tym czasie należał on do Jadwigi, żony starosty kaliskiego Bartłomieja z Iwanowic. Rozwojowi miasta sprzyjało korzystne położenie na szlaku handlowym do Wrocławia przez Piotrków i Rawę. Od 1532 Mszczonów znajdował się w rękach rodu Radziejowskich - początkowo jako zastaw, a już w 1554 roku jako nadanie. W XVII wieku miasto przejęli Prażmowscy.

Nadane przez Ziemowita III prawa miejskie potwierdzali później kolejno: książę mazowiecki Ziemowit IV (w 1437), Zygmunt I, Zygmunt August i Jan III Sobieski. Mszczonów na przestrzeni wieków nigdy nie utracił praw miejskich. Przez trzy wieki (XV w.- XVIII w.) był stolicą  powiatu, wchodzącego w skład ziemi sochaczewskiej (składającej się z powiatu sochaczewskiego i mszczonowskiego). Status powiatu utracił po III rozbiorze Rzeczypospolitej (1795r.), kiedy to znalazł się w zaborze pruskim. W 1807 roku Mszczonów został wcielony do Księstwa Warszawskiego. Od 1815 roku do pierwszej wojny światowej wchodził natomiast w skład Kongresowego Królestwa Polskiego.

Prawdopodobnie pod koniec XVII wieku w Mszczonowie zaczęli się osiedlać pierwsi Żydzi. W połowie 1778 roku  zostali oni „przyjęci do obywatelstwa miejskiego i dopuszczeni do praw miejskich” w zamian za partycypację w kosztach utrzymania miasta. Tuż przed II wojną światową Żydzi stanowili blisko połowę mieszkańców Mszczonowa. Niemalże wszystkich niemieccy okupanci wywieźli w 1941 i 1942 roku do warszawskiego getta. Ostatecznym miejscem ich zagłady był obóz koncentracyjny w Treblince.

Mszczonów największych zniszczeń doznał w wyniku nawiedzających go wielokrotnie pożarów (1696, 1800, 1860 i 1862), a także na skutek działań wojsk hitlerowskich w okresie II wojny światowej. W latach 1939 -1945 Niemcy zniszczyli 85% miejskiej zabudowy i pozbawili życia blisko 50% mieszkańców miasta.

We wrześniu 1939 roku Mszczonów zasłynął jako miejsce, w którym armia polska odniosła jedno z tak nielicznych w wojnie obronnej zwycięstw nad lepiej wyposażonym i liczniejszym niemieckim Wehrmachtem. O świcie 11 września,  wycofujący się znad linii Warty,  31 pułk Strzelców Kaniowskich rozprawił się w mieście z oddziałami tyłowymi XVI Korpusu Pancernego. Oficer 31pSK,  kapitan Ogrodnik w swej relacji napisał,  że w wyniku zwycięskiej bitwy  „ […] wzięto do niewoli 2 oficerów, 35 szeregowych oraz kasę oddz. w której znajdowało się 21000 mk. niem. Zniszczono 3 najcięższe czołgi i 22 lekkie; spalono ok. 20 samochodów ciężarowych i 10 osobowych oraz kilkanaście motocykli. Dowódca oddz. pancernego - mjr został zabity.” Za to chwalebne zwycięstwo w 1966 roku pułk został odznaczony orderem Virtuti Militari. Kaniowszczycy ofiarowali miastu ostatni dzień wolności przed długą nocą hitlerowskiej okupacji. Panowanie niemieckie skończyło się w Mszczonowie dopiero 16 stycznia 1945 roku, kiedy to do miasta wjechały czołgi sowieckie.

Współczesny Mszczonów to jedno z najdynamiczniej rozwijających się polskich miast, zwane „Tygrysem Mazowsza”. W jego okolicy krzyżują się najistotniejsze w kraju szlaki komunikacji drogowej i kolejowej. Miasto ma dzielnice przemysłowe, w których działają firmy przemysłowe i logistyczne.

Największym naturalnym skarbem Ziemi Mszczonowskiej są wody geotermalne. Mszczonów jako drugi w Europie (po bawarskim Erding) zaczął wykorzystywać do celów grzewczych oraz spożywczych (1999r.) słodkie wody geotermalne. Od 2008 roku zasilane są też nimi  TERMY, czyli kompleks basenowy z licznymi wodnymi atrakcjami. Mszczonowskie wody mają właściwości balneologiczne.

Mszczonowska zapałczarnia

Z oficjalnych źródeł wynika, że fabryka zapałek w Mszczonowie istniała w latach 1879-1933 roku.

Data jej powstania wzbudza jednak pewne kontrowersje, gdyż  w 1874, a więc pięć lat wcześniej - w „PRZEGLĄDZIE GUBERNI WARSZAWSKIEJ” pojawia się informacja o zapałczarni, która zatrudniała wtedy 15 osób i dawała roczną produkcję w wysokości 5200 rubli. Według zapisu w „PRZEGLĄDZIE...” Fabryka ta była pierwszym, ważniejszym zakładem przemysłowym Mszczonowa.
Dyskutować też można nad tym, czy fabrykę we wczesnej fazie jej działalności rzeczywiście należy określać mianem „mszczonowskiej”, gdyż w 1894 roku w pozycji „Pamiatnaja Kniżka... 1894.” jako miejsce jej lokalizacji podano wieś Józefpol, w gminie Radziejowice.
Na niemałe trudności natrafić także można podczas ustalania listy kolejnych właścicieli zakładu. Zapałczarnia pierwotnie należała do Ludwika Schellera. Za jego czasów produkowano w niej  zapałki siarkowe i salonowe na sposób wiedeński. Już w 1894 roku odnotowano, że przeszła ona na jego spadkobierców, a następnie spłonęła. Dokładna data pożaru nie jest znana. W źródłach można natomiast znaleźć informację, że po długim okresie przestoju spowodowanym tą tragedią  zakład wznowił działalność „dopiero” w 1910 roku i rozpoczął wtedy  produkcję  zapałek na sposób szwedzki. W tym czasie jego właścicielem  była  firma - Zakłady Przemysłowe „Mszczonów”, P. Czerski, L. Chmielewski i S-k. Jak wynika z artykułu „Mszczonów Fabryka Zapałek” zamieszczonego ok. roku 1920 w piśmie „Świat” oraz z opracowania „Przemysł i handel Królestwa Polskiego” A.R Soroki wydanym w Warszawie - kolejny właściciel zapałczarni  Z. Muśnicki i Spółka. Zakład zarządzał nią do roku 1913. Następnie zapłczarnia prowadzona była "pod firmą W. Nowakowski, P. Czerski i Spółka, Zakłady Przemysłowe „Mszczonów”, będąc własnością spółki firmowo - komandytowej pod tą samą nazwą". (cyt z artykułu „Mszczonów Fabryka Zapałek” zamieszczonego ok. roku 1920 w piśmie „Świat”) . Od 1922 roku zapałczarnia przynależała  do Zjednoczonych Polskich Fabryk Zapałek "Błonie", "Mszczonów" i "Br. Stabrowscy" SA. W 1925 roku zakład przejął Polski Monopol Zapałczany.

Na skraju katastrofy
Niewiele brakowało, aby w 1915 roku fabryka zapałek w Mszczonowie przestała istnieć. Na terenie całego zaboru rosyjskiego wraz z cofającą się carską armią przemieszczały się oddziały saperów, które demolowały fabryczne urządzenia lub wywoziły je na frontowe tyły, tak aby nie wpadły one w ręce niemieckie. Niszczycielskie działania były też zaplanowane w stosunku do mszczonowskiej zapałczarni. 12 lipca rosyjscy pionierzy zjawili się w mieści, aby w wysadzić zakład. Carska armia obawiała się, że jej kajzerowscy przeciwnicy wykorzystają  go później do produkcji amunicji. Na szczęście na skutek energicznych działań współwłaścicieli (W. Nowakowskiego i P. Czerskiego), przed ostatecznym terminem wyznaczonym przez wojsko, udało się wszystkie maszyny i urządzenia fabryczne przewieźć do Warszawy. Odstępujący od wykonania zadania „armijni burzyciele” pozostawili świadectwo, którego fotokopię prezentuję w galerii na końcu tekstu.

Zapałczarnia znana nie tylko w kraju.
23 listopada 1916 roku pod okupacją niemiecką zapałczarnia wznowiła swoją produkcję. Wytwarzane wtedy zapałki miały na etykiecie napis : „NUR FÜR MILITÄR”. 

Produkcję prowadzono także zaraz po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Jak wynika z relacji państwa Barbary i Bronisława Radkiewiczów (mieszkańców Mszczonowa) w okresie międzywojennym zakład został nawet powiększony, poprzez dostawienie nowych hal. Jego zatrudnienie w porównaniu z okresem sprzed wojny także wzrosło. Autor mszczonowskiej monografii („Mszczonów. Dzieje miasta 1245-1989”) dr Jan Józefecki zajmując się tym zagadnieniem stwierdza: „Zatrudnienie zakładu mogło sięgać [...] ponad 100 osób, skoro w dniu 23 lutego 1919 roku delegaci zakładu przybyli na obrady Mszczonowskiej Rady Delegatów Robotniczych i zażądali, aby przyjęto również ich delegatów wybieranych w proporcji: 1 delegat na 50 zatrudnionych. W innym miejscu wspomniano, że w wyborach brało udział 200 robotników fabryki zapałek”. L. Goldstein w „Naszym zrujnowanym Mszczonowie” napisał, że przed wybuchem II wojny światowej w zapałczarni pracowało aż 1200 osób na trzy zmiany. Wszystko jednak wskazuje na to, że jest to liczba przesadzona. W szczytowym okresie działalności ok. 1930 roku zakład zatrudniał bowiem 800 pracowników. W tej liczbie ponoć tylko osiem osób było pracownikami umysłowymi, a reszta zajmowała się produkcją. W tym czasie dyrektorem zapałczarni był jej były właściciel Piotr Czerski. Funkcję dyrektora powierzono mu zaraz po upaństwowieniu zakładu.

Rozbudowa opisana w „ŚWIECIE”
Dr Jan Józefecki przekazał Wirtualnemu Muzeum Ziemi Mszczonowskiej kopię artykułu („Mszczonów” Fabryka Zapałek) z magazynu „ŚWIAT” (wydanego  25 marca 1922r.), w którym opisana jest uroczystość oddania do użytku nowo pobudowanego pawilonu zapałczarni. Jak z niego wynika było to prawdziwe święto dla całego miasta. Ceremonię poświęcenia pawilonu poprzedziła Msza Święta odprawiona w kościele parafialnym przez ówczesnego proboszcza ks. dziekana Zakrzewskiego. Uczestniczyli w niej „robotnicy fabryki, personel urzędniczy, współwłaściciele, prasa i grono gości”. Po nabożeństwie udano się do nowo pobudowanego pawilonu. Tam wszystkich przybyłych przywitał w imieniu załogi starszy mechanik Szynkiewicz, który wygłosił krótkie przemówienie. Następnie dwie robotnice wręczyły chleb i sól rodzicom chrzestnym zakładu, którymi byli pani Nowakowska i p. Czerski. Po dokonaniu poświęcenia obiektu przez dziekana Zakrzewskiego goście  zostali podzieleni na grupy i udali się na zwiedzanie fabryki. W przywoływanym artykule podano, że po rozbudowie fabryka mogła zatrudniać 300 osób. Wcześniej liczba robotników wynosiła 250. Na wyposażeniu zakładu były nowoczesne – jak na tamte czasy - maszyny IDEAL, „którym podaje się patyczki, a odbiera gotowe zapałki”. Maszyny umożliwiały produkcję na poziomie 500 000 pudełek dziennie. Były one sprzedawane nie tylko na rynku krajowym, ale trafiały także na eksport. Jeszcze przed rozbudową mszczonowska zapałczarnia była postrzegana jako ważny obiekt przemysłowy na skalę nie tylko regionu, ale całej Polski. Niestety dynamicznie rozwijającą się fabrykę często nękały pożary. Jak wynika z relacji mszczonowianki Stanisławy Jackowskiej - wybuchały one podczas rozruchów automatycznych linii produkcyjnych zamontowanych podczas rozbudowy zakładu. Właściciele zakładu znani byli ze swojego zaangażowania w sprawy miejskie. Szczególnie rodzina Czerskich zapisała się złotymi zgłoskami w międzywojennej historii Mszczonowa. Zapałczarnia gwarantowała mszczonowianom dobrą pracę za godziwą płacę. Jej pracownicy byli objęci opieką medyczną. Przychodnia zakładowa znajdowała się w wybudowanym z czerwonej cegły, parterowym budynku, jaki stoi do dziś przy ulicy Sienkiewicza (nr 32) Państwo Czerscy sponsorowali wiele miejskich przedsięwzięć. Z ich finansowego wsparcia korzystało m.in. mszczonowskie gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego SOKÓŁ.

Czy dlatego zlikwidowano zakład?
Fabryka zapałek w Mszczonowie została zamknięta w 1933 roku. Stało się to podobno na skutek nacisków szwedzko – amerykańskiego koncernu posiadającego w Polsce w tym czasie monopol na produkcję zapałczaną. Maciej Twardowski publicysta Życia Żyrardowa w jednym ze swoich tekstów napisał, że od zamknięcia mszczonowskiej zapałczarni uzależniano ponoć udzielenie Polsce kredytu.

Gratka dla filumenistów
Pudełka zapałek wyprodukowane w okresie przed Polskim Monopolem Zapałczanym są niezwykle rzadkie i stanowią nie lada gratkę dla polskich filumenistów. Posiadanie wszystkich etykiet z pudełek zapałek produkowanych w Mszczonowie byłoby prawdziwym skarbem. Niestety w zasobach mszczonowskich pasjonatów historii znajduje się tylko kilka takich okazów. Mają one nawet nienaruszone oznaczenia akcyzy. Mszczonowianie posiadają również pudełka produkowane w schyłkowym okresie działania zakładu (w czasie PMZ). Te pudełka mają na swoich etykietach charakterystyczne słoneczko na czerwonym tle.

oprac. Piotr Dymecki

Sport

W mieście, od 1957 roku, działa klub sportowy Mszczonowianka Mszczonów, którego największym sukcesem są występy w IV lidze.   (materiał ze strony mszczonow.pl, wikipedia.pl)

Praca plastyczna – zachęcam do wykonania mapy ciekawych miejsc w naszym mieście.

Czy ktoś z was może wykona mapę ciekawych miejsc w mieście? Co robię w czasie wolnym w mieście? Technika dowolna. Czekamy na wasze prace.